— "Sen yaxshi o'ynayapsan... qiz bola uchun."

— "Sims o'yna va nola qilma."

— "Sappni tanla, senga boshqa rol berilmagan."

Agar siz biron marta jiddiy ravishda shooter o'yinlarini o'ynagan, MOBA reytingida tirishgan yoki shunchaki ma'lumot uchun o'yin paytida mikrofon ishlatgan qiz bo'lsangiz – bu jumlalar sizga, ehtimol, tanish. Ayol geymingi hozirgi kunda nafrat, ishonchsizlik, charchoq va hatto o'z-o'zini sabotaj qilish orqali o'sib bormoqda.

"Deloitte" statistikasi va "Digital Razor" tadqiqotiga ko'ra, ayollar geymer auditoriyasining yarmini tashkil etadi va erkaklar sonidan allaqachon ortda qolmaydi. Ular ham shooterlarda clutch oladi, MOBAlarda o'yinlarni tortadi va battle royale'da birinchi o'rinlarni egallaydi. Ular hamma joyda.

Afsuski, eng yuqori pog'onalardan tashqari.

Professional ligalar, yirik turnirlarning saralash bosqichlari, yetakchi jamoalarning logotiplari, yirik brendlar bilan hamkorlik, katta mukofot pullari — bularning barchasi ko'pincha faqat erkaklar kiber sportiga nasib etadi. Professional sahnada qizlar o'yinchilarning atigi 10-15 foizini tashkil etadi va ko'p hollarda bular alohida ayol jamoalari. Ayollar ligasi uchun turnirlar hali ham yopiq klubga o'xshaydi: minimal miqdordagi musobaqalar, kichik mukofot fondi, yirik sarmoyalarning yo'qligi, kiber sportchi ayollarga nisbatan nafrat.

90-yillarda Stivi Keys, kiber sport dunyosidagi ilk qizlardan biri, "Quake" shooter o'yinini o'ynab, nimaga duch kelishini allaqachon tushungan edi. Har bir o'yindan keyin uning g'alabalari qadrsizlantirildi: "Unga shunchaki omad kulib boqadi", turnirlarga esa "qiz-geymer" sifatida taklif qilingan, bu o'sha paytda g'ayrioddiy edi, ammo kiber sportchi sifatida emas.

Oradan 30 yildan ortiq vaqt o'tdi, biz esa xuddi shu narsalarni eshitishda davom etmoqdamiz. Endi — Twitch platformasi chatida, PUBG, CS:GO, Dota 2 ovozli chatlarida. Bularning barchasi aniq bir intizom yoki turnir haqida emas. Bu umumiy his-tuyg'u haqida: ayollarga oldindan ishonch bildirilmasligi va ularni kiber sport sahnasida tasavvur qilinmasligi.

Ayollar kiber sportining "jim revolyutsiyasi" 2024 yilda nufuzli IEM Katowice turnirida sodir bo'ldi. Sahnaga Imperial Female jamoasi chiqdi va hech qanday "alohida shartlar" talab qilmasdan erkaklar jamoalariga qarshi tengma-teng o'ynadi. Va buni munosib tarzda amalga oshirdi. Ularning o'yinlari translyatsiyalarga o'n minglab tomoshabinlarni jalb qildi, ko'plab tahlilchilar esa ta'kidladilar: bu norozilik harakati emas, balki g'alaba uchun chiroyli o'yin edi.

Forbes Woman nashri keyinchalik ushbu tarkibdagi ikki o'yinchi bilan intervyu oldi, ular ayol geymingi muammolari bilan bog'liq savollarga javob berishdi, qizlar turnirlarni erkaklar va ayollarga bo'linishini quyidagicha izohladilar:

Shuni xulosa qilamizki, CS:GO bo'yicha eng yaxshi turnirda ishtirok etishiga qaramay, Imperial Female jamoasidagi qizlar hali ham "amaliylik" ni niqoblab olgan noto'g'ri munosabatga duch kelishmoqda. Erkaklar jamoalari ko'pincha mashg'ulotlardan bosh tortishlarini, kiber sportchi ayollar bilan shug'ullanish "foydasiz" va "qiziq emas" ekanligi bilan asoslashadi — chunki ular zaifroq va kerakli yuklamani bera olmaydi, "bu turnirga tayyorgarlik emas".

To'siqlar haqida gap ketganda, noto'g'ri ideallashtirishga berilmaslik muhim. Ayollar jamoalari va jamiyatlari ham ideal bo'lmasligi mumkin. Boshqa har qanday muhitda bo'lgani kabi, bu yerda ham o'z nizolari, noroziliklari va tushunmovchiliklari mavjud — va, afsuski, ba'zan bu ayollar kiber sportining ichkaridan o'sishiga putur yetkazadi.

Ayol geymerlarning jamoalari ba'zan tashqi bosim tufayli emas, balki ichki keskinliklar tufayli tarqalib ketadi. Mobil kiber sportda ba'zida jamoalar retushsiz fotosuratlarga ega "o'yinchi kartasi" bo'yicha kelishmovchiliklar tufayli turnirlarda ishtirok etishdan bosh tortgan holatlar bo'lgan. Turli platformalarda yanada murakkab vaziyatlar haqida ma'lumot topish mumkin: shov-shuvli ziddiyatlar, shaxsiy ma'lumotlarning sizib chiqishi, gender identifikatsiyasi va turnirlarga ruxsat berish masalalarini muhokama qilish. Shunga qaramay, bu ayollar kiber sportining rivojlanishiga chek qo'yish uchun sabab emas, balki u kuchaytirilgan intizom, nizolarni hal qilish amaliyoti va yaxshi menejerlarga muhtoj.

Bugun imkoniyatlar ko'proq bo'lib tuyuladi. Qizlarning kiber sportdagi yo'li hali ham nafaqat mashg'ulotlar va jamoaviy ish bilan, balki kadr ortida qoladigan narsalar — nafrat, shubhalar, noto'g'ri munosabat bilan ham bog'liq. Bu haqda MLBB bo'yicha ayollar sahnasi ishtirokchilaridan biri gapirib beradi

Teen Vogue nashri Emsy — kiber sportchi va Team Liquid a'zosi, dunyo sahnasidagi eng taniqli tashkilotlardan birining hikoyasini aytib berdi. Tashqi tomondan qiz o'ziga ishongan, kuchli, maqsadga intiluvchan ko'rinadi, ammo uning bu ishonchga erishish yo'li oson bo'lmadi.

Kiber sportchining ovozli chatdan qo'rquvini yengib o'tganidan so'ng, uning yondashuvi oddiy bo'ldi: qizlarga haqiqiy o'yinchilar kabi o'ynashni o'rgatish. Xarita tushunchasi bilan, to'g'ri joylashuv bilan, retake'da ishonch bilan, va eng muhimi — Discordga kirganda titramaydigan ovoz bilan.

MDH mintaqasi va Yevropada yutuqlar endi tezlashayotgan bir paytda, AQShda geyming industriyasida barqaror formatlar allaqachon shakllanmoqda. Bunga yorqin misol — the*gamehers platformasi. Bu shunchaki jamoa emas:

• bu yerda onlayn va oflayn turnirlar o'tkaziladi,
• mentorlik va kasbiy yo'nalish dasturi faoliyat yuritadi,
• tadbirlar va o'quv kurslari tashkil etiladi,
• hayotini gamedev yoki kiber sport bilan bog'lamoqchi bo'lgan qizlar uchun grantlar va stipendiyalar mavjud.

Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu platformani nafaqat texnologiya kompaniyalari, balki kutilmagan ishtirokchilar ham qo'llab-quvvatlaydi — masalan, Burberry. Ha, aynan o'sha katakli britan brendi. Ular nafaqat targ'ibotga sarmoya kiritadi, balki boshlang'ich geymer ayollar va kontent yaratuvchilar uchun real dasturlarni ham moliyalashtiradi.

Ayollar geymingi va kiber sporti — bu o'sadigan, xato qiladigan, o'zi va dunyo bilan bahslashadigan harakat. Bir tomondan real muvaffaqiyatlar, birinchi arenalar, tomoshabinlar, brendlar, boshqa tomondan esa ichki nizolar, charchoq va chegaralar hamda qoidalar haqida murakkab suhbatlar. Shunga qaramay, haqiqiy jamiyat — hamma narsa silliq bo'lgan joyda emas, balki taslim bo'lmasdan xatolardan saboq oladigan joyda. Lekin aynan mana shu jarayonlarning barchasida — o'sish bor.